تراژدی زیست محیطی در جنوب گیلان؛ وقتی معادن «جوبن» را می‌بلعد

بهرام قربانپور: از جاده قدیم امامزاده هاشم به رستم‌آباد با گذر از چاله و چوله های مرگبار مسیر، خودم را به «جوبن» بزرگترین روستای بخش مرکزی شهرستان رودبار رساندم، روستایی که حالا در محاصره معادن قرار گرفته است.

بازار جوبن پیاده شدم، بازاری که روزی (قبل از احداث آزادراه رشت – قزوین) برای خود جایگاه ویژه‌ای در داد و ستد داشت و اکنون از یکی از بازارهای فعال روستایی به شمار می‌رود.

جوبن با بیش از ۲ هزار نفر جمعیت در جنوبی‌ترین نقطه رستم‌آباد بخش مرکزی رودبار قرار دارد. اهالی این روستا بیشتر کشاورز و باغ‌دار هستند و زیتون و برنج ۲ محصول استراتژیک این منطقه است که اگرچه به دلیل فعالیت غیر متعارف معادن، درختان زیتون این منطقه به جای آب و هوای پاک، ایستاده «خاک» می‌خورند.

به اتفاق اهالی و مردمان خونگرم جوبن به داخل روستا و سپس به محل فعالیت معادن رفتیم، معادنی که نه تنها در همسایگی دیوار به دیوار روستا فعالیت می‌کردند بلکه به داخل حریم روستا هم تجاوز کرده بودند.

دره ۱۰۰ متری معدنی در جوبن

هر چه به محدوده فعالیت معدن نزدیک تر می‌شدیم عمق «فاجعه» ملموس‌تر می‌شد، از بالا به پایین محدوده فعالیت معدن که خیره می‌شوی باید حواست جمع باشد که ناگاه به دره ۱۰۰ متری سقوط نکنی، دره‌ای که حاصل سال‌ها برداشت بی‌رویه معادن ایجاد شده و همانند مار افعی دارد روستا را می‌بلعد.

انتقاد از تمدید ۱۰ ساله پروانه فعالیت معدن

«مازیار حاجی‌زاده» دهیار روستای جوبن با بیان اینکه این روستا در محاصر «معادن» است، اظهار کرد: پیشروی برداشت معادن در جوبن به باغات و منازل مسکونی اهالی رسیده تا جایی که دیوار مرزی معدن تا باغ اهالی کمتر از ۲۰۰ است.

وی با انتقاد از تمدید ۱۰ ساله پروانه فعالیت معدن در جوبن افزود: پروانه فعالیت و برداشت معدن بدون در نظر گرفتن بافت مسکونی و محل اجرای طرح نهضت ملی مسکن صادر شده است و اگر برداشت معدن ۱۰ سال دیگر هم ادامه داشته باشد باغات و منازل مردم هم زیر تیغ ماشین آلات معدنی خواهد رفت.

پروانه برداشت معدن در اطراف جوبن در حالی، ۱۰ سال دیگر تمدید شده است که نه تنها فاصله مرزی و قانونی محدوده معدنی تا باغات و بافت مسکونی روستا رعایت نشده بلکه طبق ماده ۲۲ قانون معادن، بهره‌بردار معدن می‌تواند حتی باغات و بافت مسکونی و مستثنیات روستا را هم برداشت کند.

پمپاژ خاک به دل روستا

دهیار جوبن با بیان اینکه ماجرای معادن در این روستا آتش زیر خاکستر است، گفت: برداشت معدن در روستای جوبن غیرمتعارف بوده و توسعه و حیات اجتماعی روستا را زیر سوال برده است.

آنطور که حاجی‌زاده گفته؛ بهره‌بردار معدن در جوبن برداشت را در ارتفاع و سطح رعایت نکرده و ارتفاع برداشت به ۱۰۰ متر می‌رسد و این مهم روستانشینان جوبن را نگران کرده است.

وی با بیان اینکه باد گرد و غبار حاصل از برداشت مواد معدنی را به داخل روستا پمپاژ می‌کند، افزود: دیواره مرزی محدوده معدن و روستا جلوی پمپاژ خاک را می‌گیرد که از این دیواره دیگر چیزی باقی نمانده است.

اشتغال‌زایی به چه قیمتی!

دهیار جوبن با اشاره به اینکه محدوده معدنی در گذشته محل کشاورزی اهالی بوده است، گفت: معادن نه تنها آرامش کشاورزی روستا را نابود کردند بلکه امروز دنبال تخریب باغات و منازل مسکونی مردم جوبن هستند.

حاجی‌زاده با بیان اینکه منافع روستاییان زیر تیغ معادن رفته است، اضافه کرد: معادن جوبن به بهانه تولید و اشتغال‌زایی تمام علائم حیاتی روستا را نابود کردند و می‌گویند؛ اشتغال‌زایی می‌کنیم اما اشتغال‌زایی به چه قیمتی!

وی با بیان اینکه شهرستان رودبار هیچ اختیاری در حوزه معادن ندارد، افزود: بارها مشکلات جوبن را به مسئولان شهرستان گفتیم از آنجایی که شهرستان هیچ دخالت و اختیاری در حوزه معادن ندارد نمی‌تواند گره این مشکلات را باز کند.

با وجود این‌که بیش از ۲۰ مرغداری و چندین معدن در روستای جوبن فعالیت می‌کنند اما مردم این روستا با تحمل مشکلات زیست محیطی، صبورانه از تولید حمایت می‌کنند، اما تمدید مجدد ۱۰ ساله پروانه برداشت به یک معدن که به حد قانونی و بافت مسکونی روستا تعدی کرده، ظلمی نابخشودنی در حق مردمان این منطقه است.

خیمه خاک بر پیکره بی جان جوبن

«کاییر انصاری» عضو شورای اسلامی روستای جوبن هم در ادامه گفت: در طول این سال‌ها که در این روستا مسئولیت دارم در مقابل مطالبات مردمی در خصوص چالش‌های معادن هیچ پاسخی ندارم بدهم.

به گفته وی، کارشناسان صمت برای تمدید دوباره برداشت معدن در جوبن، این منطقه را خالی از سکنه اعلام کردند و این در حالی است در همین محدوده فعالیت معدن بیش از ۲۰ خانوار ساکن هستند و باغات اهالی با معدن کمتر از ۲۰۰ متر فاصله دارد.

آنطور که عضو شورای اسلامی روستای جوبن گفته؛ برای صدور مجوز فعالیت معدنی در روستا، هیچ استعلامی از مسئولین محلی گرفته نمی‌شود.

انصاری با اشاره به گرد و خاک ناشی از فعالیت معدن در جوبن اضافه کرد: خاک بر پیکره بی جان جوبن خیمه انداخته و تمام باغات و درختان زیتون به دلیل خاک خوری در معرض نابودی هستند.

وی با اشاره به خطر نابودی روستای جوبن به واسطه فعالیت غیرمتعارف معادن افزود: استمرار روند برداشت معدن در جوبن، موجب خروج اهالی از روستا می‌شود که باید جلوی فعالیت این معدن گرفته شود.

ادامه فعالیت معدن موجب نابودی روستا می‌شود

«وحید کاظمی» یکی از اهالی جوبن هم با اشاره به فعالیت غیرمتعارف و غیرقانونی معادن در این روستا اظهار کرد: با شکایت اهالی در سال ۹۷، فعالیت معدن در جوبن به مدت ۶ سال متوقف شد اما در سال‌جاری دوباره فعالیت این معدن از سر گرفته شد.

وی با اشاره به تمدید ۱۰ ساله برداشت معدن در جوبن افزود: اهالی از بهره‌بردار برای برداشت غیرمتعارف معدن در روستا شکایت کردند ولی تاکنون نتیجه‌ای نگرفتند.

فعالیت معدن متوقف شود

این جوان جوبنی با اشاره چالش زیست‌محیطی ناشی از فعالیت معدن در این روستا اضافه کرد: تمدید ۱۰ ساله برداشت معدن در جوبن، بدون رعایت الزامات قانونی و مسائل زیست‌محیطی صورت گرفته است.

کاظمی با اشاره به اینکه ادامه فعالیت معدن موجب نابودی روستا می‌شود، گفت: طبق قانون فعالیت معدن با بافت مسکونی و باغی باید بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر باشد، اما فاصله این معدن به ۲۰۰ متر هم نمی‌رسد.

وی با بیان اینکه توقف برداشت معدن مطالبه اهالی جوبن است، افزود: تا تعیین تکلیف مسئله شکایات اهالی جوبن از معدن، انتظار می‌رود فعالیت معدن تا اطلاع ثانوی متوقف شود.

به بهانه اشتغال، جوبن را نابود نکنید

«جمال حسن‌پور» یکی از معتمدین جوبن هم که از مسئولان و شرایط موجود در روستا گله‌مند بود، می‌گوید: صدور پروانه فعالیت و برداشت معدن در روستا بدون توجه به منافع بومیان منطقه صورت می‌گیرد.

وی با انتقاد از تعدی معادن به دل روستا افزود: به بهانه اشتغال برای ۴ نفر قرار نیست یک روستا نابود شود!

این پیرمرد جوبنی با بیان اینکه نسبت به تمدید پروانه فعالیت معدن در این روستا تجدید نظر شود، گفت: در چنین شرایط اقتصادی و معیشتی نباید برای مردم به ویژه روستاییان نارضایتی ایجاد کنند.

حسن‌پور با بیان اینکه احترام به قانون یک تکلیف است، گفت: اگر مسئولان به داد ما نرسند ناچار هستیم خودمان اقدام کنیم.

جلوی حذف نام «جوبن» را بگیرید

در پایین دست نزدیکی همین معدن در لابلای سر و صدای ماشین‌آلات سنگین و گرد و خاک، صدای بازی بچه‌ها هم از داخل حیاط مدرسه می‌رسید، بچه‌هایی که با هزار امید و آرزو در کلاس درس حاضر می‌شوند تا در آینده نزدیک برای روستایشان منشأ اثر باشند، البته اگر تا آن زمان روستایی به نام «جوبن» وجود داشته باشد.

این‌طور که دستگاه آلات برداشت معادن از چپ و راست جوبن، تیغه به خاک و دل این روستا می‌زنند، تا سال‌های نه چندان دور دیگر نامی از «جوبن» باقی نخواهند ماند.

انتظار می‌رود مسئولان و متولیان امر در کنار توجه به منافع بهره‌بردار معدنی، به مطالبات، حقوق و حق حیات روستاییان و بومیان منطقه نیز توجه کنند و تا دیر نشده اقدام عاجلی برای توقف فعالیت و برداشت معدن در جوبن صورت دهند.